Ειλικρινά, δεν πιστεύω να περίμενε κανένας από τον ΣΥΡΙΖΑ να κατέθετε προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος με βάση το καλό της χώρας και των κατοίκων της. Όλοι όσοι περιμέναμε να ακούσουμε κάτι που θα του έδινε ένα αφήγημα και μια προσωρινή δημοσκοπική βοήθεια –δηλαδή όλοι όσοι διαβάζουν ειδήσεις τα τελευταία τρία χρόνια- προφανώς δεν εκπλαγήκαμε καθόλου από όσα πρότεινε ο Πρωθυπουργός και το κόμμα του.
Αυτό όμως που όντως μου προκαλεί έκπληξη είναι ο χαλαρός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε σχεδόν όλοι την όλη διαδικασία, λες και είναι έκθεση ιδεών σχετικά με το που θα πιούμε μπύρες απόψε το βράδυ.
Ας ξεκινήσουμε όμως με το προφανές. Η Συνταγματική αναθεώρηση δεν είναι κάτι εύκολο, και υπάρχει πολύ συγκεκριμένος λόγος για αυτό: δεν σχεδιάστηκε για να είναι κάτι εύκολο. Σε έναν τόπο που αγαπάει τις κάθε είδους εμφύλιες διαμάχες ζητάμε από ορκισμένους αντιπάλους να συμφωνήσουν σε κάτι που θα τους χαρακτηρίσει για όλη την υπόλοιπη πολιτική ζωή τους. Αυτό είναι κάτι το σχεδόν αδύνατο, όπως άλλωστε αποδεικνύεται και από όλες αυτές τις φορές που δεν ολοκληρώθηκε η Συνταγματική αναθεώρηση.
Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα; Για δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι κανένας δεν δύναται να το αμφισβητήσει και φέρνω τον εαυτό μου ως παράδειγμα.
(Αν κάνετε χαλαρά το τσιγαράκι σας και διαβάζετε ψιλοαφηρημένοι πίνοντας τον καφέ σας, αφήστε τα για ένα λεπτό στην άκρη γιατί το κείμενο για λίγο θα γίνει περίεργο. Σας το υπόσχομαι, θα αξίζει την προσοχή σας.)
Είμαι λοιπόν από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι το να κυβερνούν μειοψηφίες δεν εκφράζει τη λαϊκή βούληση, άρα η εξουσία δεν ανήκει σε όλο τον λαό, άρα το πολίτευμα που έχουμε δεν είναι Δημοκρατία. Το έχω αναλύσει και στο παρελθόν (και αν ενδιαφέρεστε, μπορείτε να πατήσετε εδώ για να διαβάσετε την κάπως μεγαλύτερη σε έκταση ανάλυσή μου), συνοπτικά όμως αφού ως Δημοκρατία ορίζουμε το πολίτευμα που όλη η εξουσία ανήκει σε όλους τους πολίτες, τότε αυτό που έχουμε δεν είναι Δημοκρατία. Είναι μία μορφή ρεπουμπλικανισμού και είναι ένα λειτουργικό πολίτευμα φιλικό προς τους πολίτες του, αλλά δεν είναι ακριβώς Δημοκρατία. Άρα, θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι ο Τσίπρας -και ο κάθε Τσίπρας -δεν έχει το δικαίωμα να ασκεί επάνω μου την εξουσία του, αφού δεν έχει πάρει δημοκρατικά την συγκεκριμένη εξουσία. Ο λόγος που δεν στέκει αυτός ο ισχυρισμός είναι επειδή η εξουσία του εκάστοτε Πρωθυπουργού δεν προκύπτει μέσα από τις εκλογές, αλλά μέσα από το Σύνταγμα. Δεν προκύπτει δηλαδή από το τριαντακάτι τοις εκατό που ψηφίζει τον κάθε Πρωθυπουργό, αλλά από τους πάνω από 180 Βουλευτές που ενέκριναν την διαδικασία με την οποία εξελέγη κάποιος Πρωθυπουργός, αλλά και από όλους τους 180 Βουλευτές σε κάθε Βουλή που έχει περάσει και δεν θεώρησε ότι έπρεπε να αλλάξει η συγκεκριμένη διαδικασία. Και μόνο δηλαδή που δεν αναθεωρείται από την Βουλή ένα άρθρο του Συντάγματος, όπως αυτό σχετικά με το πώς προκύπτει ο Πρωθυπουργός, είναι ένας τρόπος για επιβεβαιωθεί ότι ο Πρωθυπουργός πρέπει να έχει την εξουσία ενός Πρωθυπουργού.
(Σας προειδοποίησα ότι χρειάζεται για ένα λεπτό η προσοχή σας.)
Τι σημασία όμως έχει το να είναι αδύνατον να αμφισβητήσεις κάτι το οποίο προβλέπει το Σύνταγμα; Ας συνεχίσουμε με το παράδειγμα για την εκλογή του Πρωθυπουργού ως κυβερνήτη της χώρας. Έχετε διαβάσει ποτέ τα πρακτικά από την δίκη της 17 Νοέμβρη; Προφανώς και όχι γιατί είστε φυσιολογικά άτομα και όχι τίποτα βλαμμένοι που θέλουν να βρίζονται με την οθόνη του υπολογιστή τους όπως ο παρών αρθρογράφος. Ακούσατε μήπως όμως δικαιολογίες του τύπου «πολιτική δίωξη» και «δεν αναγνωρίζουμε το δικαστήριο»; Μήπως, για τους πιο νέους, τέτοιου είδους δικαιολογίες τους ακούγονται γνωστές από μια άλλη δίκη, αυτή της Χρυσής Αυγής;
Όταν δεν αποδέχεσαι τον τρόπο με τον οποίο απέκτησε την εξουσία αυτός που την ασκεί, τότε δεν πρόκειται να υπακούσεις στους κανόνες που προκύπτουν. Κάτι σαν την ταινία των Monty Python όπου ο κομμουνιστής χωρικός απαντάει στον Βασιλιά Αρθούρο «και ποιος σε εξέλεξε εσένα Βασιλιά;» αγνοώντας τελικά τις διαταγές του. Αν εξευτελίζουμε το Σύνταγμα, η 17 Νοέμβρη με τους οπαδούς της και η Χρυσή Αυγή με τους δικούς της θα είναι μόνο η αρχή. Αν αμφιβάλλετε για αυτά που λέω, δεν έχετε παρά να κάνετε μια βόλτα στις φιλικές ιστοσελίδες προς τις δύο αυτές οργανώσεις.
Η δυσκολία στην αλλαγή του Συντάγματος σημαίνει ότι μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι αυτό που θεωρεί ο καθένας μας ξεχωριστά ιδανικό, αλλά είναι αυτό στο οποίο όλοι μαζί κάνοντας αμοιβαίες παραχωρήσεις καταλήξαμε –και αυτό, οι αμοιβαίες παραχωρήσεις για το κοινό καλό, είναι η σύγχρονη κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Έχοντας αυτό κατά νου, σας φαίνεται σωστό το να φέρνει ξαφνικά ο ΣΥΡΙΖΑ στο τραπέζι την Συνταγματική αναθεώρηση, ενώ μπορούσε να το έχει κάνει εδώ και τρία χρόνια, μόνο και μόνο για να ξαφνιάσει τους αντιπάλους του και να κερδίσει μερικές ψήφους; Αν υπάρχει κάποιος σε αυτό το κόμμα που μπορεί να ντραπεί, θα έπρεπε να ντρέπεται.
Αντίστοιχα, σας φαίνεται λογική η πρόταση της ΝΔ να υπερψηφιστούν όλες οι προτάσεις ανεξαιρέτως για να αποφασίσει η επόμενη Βουλή τι θα κάνει; Πρώτα από όλα, το ότι κάποιος απορρίπτει το οικονομικό πρόγραμμα του Τσίπρα δεν σημαίνει ότι συμφωνεί με τις προτάσεις του Μητσοτάκη για το Σύνταγμα. Μπλέκουμε εξουσίες, εντολές, διαδικασίες, μπάχαλο και αχταρμάς γενικώς. Χώρια φυσικά ότι τον Ιανουάριο του 2014 δεν θα έκανε κάποια αντίστοιχη πρόταση η ΝΔ, αφού δεν θα τη συνέφερε. Δεύτερον και βασικότερο, για να είναι λειτουργικό το Σύνταγμα πρέπει να είναι αμοιβαία αποδεκτό. Πρέπει από όλες τις μεριές να γίνονται παραχωρήσεις και όχι παραιτήσεις, να κάνουμε δηλαδή βήματα πίσω, όχι να παραιτηθούμε ολωσδιόλου από τις απαιτήσεις μας, γιατί αλλιώς στο τέλος θα γίνει εύκολος στόχος όλων των λαϊκιστών και πάσης φύσεως θηρευτών των ψήφων των ηλιθίων.
Ερχόμαστε έτσι στον δεύτερο λόγο για τον οποίο πολύ σωστά είναι δύσκολο να αναθεωρήσει το Σύνταγμα: την ηλιθιότητα. Υπάρχουν άρθρα του Συντάγματος με τα οποία μπορεί να διαφωνούμε, αλλά καταλαβαίνουμε ότι από πίσω τους υπάρχει μια λογική. Αντίθετα, λόγω της ευκολίας της διαδικασίας, υπάρχουν νόμοι οι οποίοι είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχουν καμία απολύτως λογική και ότι είναι παντελώς ηλίθιοι.
Το σύνταγμα λοιπόν πρέπει να είναι κάτι το “idiot-proof”. Δείτε για παράδειγμα την πρόταση της ΝΔ για τις εκλογές ανά 5 χρόνια. Έχει δίκιο ότι το νομοθετικό σώμα δεν γίνεται να αλλάζει όποτε και με όποια πρόφαση γουστάρει ο εκάστοτε Πρωθυπουργός ή όποτε βρίσκει ευκαιρία η αντιπολίτευση λόγω μη εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας (χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Τσίπρας το ’14 και το ’15). Το να αυξηθεί όμως η θητεία δεν προσθέτει σε σταθερότητα, το ακριβώς αντίθετο κάνει. Σκεφτείτε να είχαμε άλλη μία χρονιά από πάνω μας τον Αλέξη Τσίπρα χωρίς να υπήρχε η δυνατότητα να αλλάξουν οι Βουλευτές που τον υποστηρίζουν. Τρέμω και μόνο στην ιδέα ενός ανεξέλεγκτου Τσίπρα για μια πενταετία. Δείτε και το παράδειγμα από τους Δήμους και τις Περιφέρειες: πόσο κακό έκανε στην Αττική ο τελευταίος χρόνος της Ρένας Δούρου, η οποία εξελέγη γνωρίζοντας ότι για 5 χρόνια από την καρέκλα της ό,τι και να γίνει δεν την κουνάει κανένας;
το να μη διαλύεται η Βουλή
Ως πρόταση λοιπόν το να μη διαλύεται η Βουλή για να εξυπηρετεί πολιτικά παιχνίδια είναι σοβαρή και μάλλον σωστή, αλλά η αύξηση της θητείας στα 5 χρόνια είναι κάτι που θα έπρεπε να μείνει σε συζητήσεις καφενείου και όχι σε προτάσεις της αυριανής κυβέρνησης.
Από αυτή την προχειρότητα μας προστατεύει η δύσκολη διαδικασία αναθεώρησης. Αν μπορούσε να περάσει αυτή η πρόταση σε μία νύχτα όπως έγινε με την αύξηση της θητείας των Δημάρχων και των Περιφερειαρχών, τότε θα ήταν θέμα χρόνου να αναδειχτεί Πρωθυπουργός ο επόμενος Τσίπρας και να προσπαθήσει να πάρει στα χέρια του την «πραγματική εξουσία», έχοντας μισή δεκαετία στη διάθεσή του. Το να κάνει το λάθος ο λαός να εκλέξει έναν ακόμα Τσίπρα είναι και πρέπει να είναι δικαίωμά του. Πρέπει όμως το Σύνταγμα να βοηθάει να προστατευτεί ο λαός από τα ίδια του τα λάθη και να μη τον τιμωρήσει με μισή δεκαετία Τσίπρα. Τέσσερα χρόνια είναι υπεραρκετά για να μάθει από το λάθος του και να μη το επαναλάβει. Χώρια φυσικά ότι ακόμα και αν ήταν φυσιολογικός Πρωθυπουργός, τότε σε μια περίπτωση επανεκλογής του θα καθόταν μια ολόκληρη δεκαετία στην κυβέρνηση, δημιουργώντας θέλοντας και μη ένα δικό του καθεστώς, όσο καλές και αν είναι οι προθέσεις του. Και η λέξη καθεστώς είναι ο κίνδυνος κάθε δημοκρατίας και πρέπει να μας τρομάζει σαν ενδεχόμενο.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διαδικασία το ίδιο δύσκολη με την αναθεώρηση του Συντάγματος, για τους ίδιους ακριβώς λόγους: αυτή της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.
Πρέπει ο ΠτΔ να προκύπτει από ευρεία πλειοψηφία για να είναι αποδεκτός από όλους και για να προστατεύεται ως θεσμός, προστατεύοντας παράλληλα και όλους τους θεσμούς που προκύπτουν από την εξουσία του ΠτΔ. Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι πάρα πολύ καλή αν σου έχει τελειώσει το χαρτί υγείας. Κατά τα άλλα, είναι φανερό ότι όποιος τη συνέταξε απλά δεν καταλάβαινε γιατί είναι σημαντικός ως θεσμός ο ΠτΔ και γιατί πρέπει να προστατεύεται.
Θα διαβάσετε πολλές αναλύσεις για το τι πρέπει να γίνει και για το πώς όλες οι απόψεις είναι λανθασμένες πέρα από αυτή του κόμματος που υποστηρίζει ο εκάστοτε αρθρογράφος. Θα είναι κουραστικό, αλλά είναι απαραίτητο να ενδιαφερόμαστε και να συμμετέχουμε όπως μπορεί ο καθένας μας σε όλη αυτή τη διαδικασία. Εμείς αφαιρούμε αξία από την διαδικασία με την αδιαφορία μας και εμείς την αναδεικνύουμε με το ενδιαφέρον μας. Το να συμφωνήσουμε κάπου όλοι μαζί, ακόμα και αν είναι ένα μόνο πράγμα, είναι κάτι γιγαντιαίας σημασίας. Το ότι ξαφνικά όλα τα κόμματα συμφωνούν στο να αλλάξει ο νόμος περί ευθύνης Υπουργών δείχνει ότι ακόμα και στην Συνταγματική αναθεώρηση, εμείς και η ενεργή συμμετοχή μας μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά.
Υ.Γ. Προφανώς δεν είναι μόνο η 17Ν και η ΧΑ που αμφισβήτησαν ανοιχτά το πολίτευμα.Και ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε διαθνώς για ανατροπή εκλεγμένου Πρωθυπουργού –του ΓΑΠ ντε!- για χάρη των Σαμαροβενιζέλων και για ανατροπή του ίδιου του πολιτεύματος. Αυτά συμβαίνουν όταν δεν καταλαβαίνεις από που πηγάζει η εξουσία που σου παραχωρείται και το πώς λειτουργεί το Σύνταγμα.
Υ.Γ.2 Ακόμα και με μόνη αλλαγή τον νόμο περί ευθύνης Υπουργών θα έχουμε ένα πολύ καλύτερο Σύνταγμα από το προηγούμενο. Μπορεί να είναι κάτι που επιβάλλεται πολιτικά από την κοινή γνώμη, αλλά μπράβο σε όλα τα κόμματα που θα συμβάλλουν στην αλλαγή του.
Υ.Γ.3 Όλες οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ είναι για τα πανηγύρια και μπορώ αυτή την άποψή μου να την υπερασπιστώ πανεύκολα. Η μόνη στην οποία θα χαρώ αν υπερψηφιστεί είναι η απαγόρευση πώλησης (δηλαδή ιδιωτικοποίησης) του νερού. Η ιστορία έχει δείξει ότι στην μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων όπου το νερό έχει ιδιωτικοποιηθεί έχει καταστραφεί ολοκληρωτικά η ποιότητά του, οπότε αν μπορεί να προστατευτεί μέσω του Συντάγματος θα είναι μια πολύ θετική εξέλιξη. Παρεμπιπτόντως, θυμάστε ποιος παραχώρησε το νερό για 99 χρόνια;
Υ.Γ. 4. Η μεγάλη υπέρβαση για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ο τρόπος εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας. Η μεγάλη υπέρβαση θα ήταν η συναίνεσή του στην αλλαγή του άρθρου 16, για να πάψει η Ελλάδα να είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που δεν επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Επειδή όμως ένα πράγμα που γνωρίζουν στον ΣΥΡΙΖΑ είναι να παράγουν πολιτική, ίσως χρησιμοποιήσουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως μοχλό πίεσης για να περάσει κάποια δική τους πρόταση, π.χ. για τα λαϊκά δημοψηφίσματα. Η παγίδα εδώ είναι ότι η ΝΔ εύκολα θα αποδεχτεί κάτι που θα μπορεί απλά να μην το ψηφίσει στην επόμενη Βουλή, οπότε να μην αναθεωρηθεί ως άρθρο του Συντάγματος. Φυσικά, όταν σε 2 χρόνια από τώρα η ΝΔ θα απορρίπτει τα λαϊκά δημοψηφίσματα (και καλά θα κάνει γιατί η πρόταση όπως την φέρνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ντροπιαστικά πρόχειρη και απαράδεκτη), θα δημιουργήσει ένα νέο αφήγημα για τον ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με την αριστοκρατική ελίτ που απορρίπτει και φοβάται την άμεση Δημοκρατία.