“ Ο Θουκυδίδης θεωρείται ο “πατέρας” του πολιτικού ρεαλισµού, της κυρίαρχης σχολής σκέψης στις διεθνείς σχέσεις και τις στρατηγικές σπουδές. Είναι εξαιρετικά συνηθισµένο οι σύγχρονοι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων να αρχίζουν τα βιβλία τους µε αναφορές στο Θουκυδίδη και να καταπιάνονται µε τα επιχειρήµατά του, ακόµα και όταν διαφωνούν µε αυτά. Στην Ελλάδα, αντίθετα, ο Θουκυδίδης είναι ένας “γνωστός-άγνωστος”.
Είναι γνωστός γιατί το έργο του για τον Πελοποννησιακό πόλεµο διδάσκεται στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση και είναι ταυτόχρονα “άγνωστος” γιατί η έµφαση που δίνεται στη µετάφρασή του κειµένου, στο συντακτικό και στη γραµµατική συνήθως αποπροσανατολίζει από τη σε βάθος κατανόηση του κειµένου. Κατ’ αναλογία, η υπάρχουσα ελληνική βιβλιογραφία σχετικά µε το Θουκυδίδη προέρχεται κυρίως από φιλολόγους και ιστορικούς. H διαχρονικότητα και η επικαιρότητα της ιστορίας του Πελοποννησιακού πολέµου ενός έργου που γράφτηκε πριν από είκοσι-τέσσερις αιώνες έχει επανειληµµένα επισηµανθεί από πολλούς αναλυτές. Αναφορές υπάρχουν στο έργο του Thomas Hobbes τον 17ο αιώνα, ενώ πιο πρόσφατα ο Louis J. Halle παρατήρησε ότι “ο Θουκυδίδης, όπως ο ίδιος είχε προβλέψει, έγραψε όχι µόνο την ιστορία τουΠελοποννησιακού πολέµου, αλλά και την ιστορία των Ναπολεόντειων πολέµων, του Πρώτου Παγκόσµιου πολέµου, του Δευτέρου Παγκόσµιου πολέµου και του Ψυχρού Πολέµου”.
Πράγµατι, τα βασικά προβλήµατα της διεθνούς πολιτικής (π.χ. διακρατικός ανταγωνισµός, συµµαχίες, αποτροπή, “θεωρία του ντόµινο”, καταναγκασµός, κατευνασµός, δίληµµα ασφαλείας, ισορροπία δυνάµεων, κ.λ.π.), παρά τις δραµατικές τεχνολογικές αλλαγές παραµένουν αναλλοίωτα ανά τους αιώνες. Έτσι, είναι εύλογο ότι ο Θουκυδίδης θεωρείται επίκαιρος για τους στρατηγικούς αναλυτές που προσπαθούν να κατανοήσουν, για παράδειγµα, τη λογική του ανταγωνισµού µεταξύ µιας χερσαίας και µιας ναυτικής δύναµης (π.χ. Αθήνα-Σπάρτη, Ρώµη-Καρχηδόνα, Αγγλία-Γερµανία, Η.Π.Α.- Σοβιετική Ένωση), τους πολιτικούς επιστήµονες να κατανοήσουν τη λογική του ιµπεριαλισµού ή τους φιλοσόφους που προσπαθούν να κατανοήσουν τη σχέση µεταξύ φύσεως (ή ισχύος) και νόµου (ή ηθικής).
Το έργο του Θουκυδίδη επιτρέπει τη “θεωρητική αφαίρεση”, αφού βρίθει γενικών κρίσεων και εκτιµήσεων, πάνω στις οποίες στηρίζεται η διατύπωση επιµέρους υποθέσεων.
Αξίζει να σταχυολογήσει κανείς ορισµένες από αυτές:
• “Στην αρχή κάθε πολέµου οι άνθρωποι δείχνουν µεγαλύτερο ενθουσιασµό” (Β 8).
• “Η κυριαρχία στη θάλασσα είναι τεράστιο πλεονέκτηµα” (Α 143).
• “Ο πόλεµος γίνεται λιγότερο µε όπλα και περισσότερο µε χρήµατα” (Α 83).
• “Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσµός µεταξύ πόλεων ή ιδιωτών από το κοινό συµφέρον” (Α 124).
• “Στο πόλεµο οι ευκαιρίες δε περιµένουν” (Α 142).
• “Τα του πολέµου είναι άδηλα” (Β11).
• “Όσο γίνεται µακρύτερος ο πόλεµος, τόσο η έκβασή του καταντάει να εξαρτάται από τυχαία περιστατικά” (Α 78).
Μια κατηγορία “γενικών κρίσεων” αποτελούν οι κανόνες πρακτικής φιλοσοφίας που έχουν το χαρακτήρα “συνταγών επιτυχίας”. Οι συµβουλές αυτές έχουν διαχρονική αξία.
• “Δύο στοιχεία είναι βλαβερά όταν πρέπει να λάβει κανείς µια ορθή απόφαση: η βιασύνη και ο θυµός”.
• “Ζει ασφαλέστερα εκείνος ο οποίος δε δηµιουργεί στον εαυτό του αιτία µετάνοιας επειδή ευνόησε τους αντιπάλους του”.
• “Ακολουθούν τη πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυρότερων συµπεριφέρονται µε φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι µετριοπαθείς”.
• “Στο πόλεµο η σωφροσύνη και η αφθονία χρηµάτων είναι οι κύριοι συντελεστές της επιτυχίας”.
• “Οι φρόνιµοι είναι πρόθυµοι να βάλουν τέρµα στο πόλεµο όταν έχουν την υπεροχή”.
• “Δε πρέπει όπως το έχουµε συνήθεια, να δεχόµαστε συµµάχους τους οποίους πρέπει να βοηθούµε αν βρεθούν στην ανάγκη, αλλά οι οποίοι καµιά δε µπορούν να µας δίνουν βοήθεια σε ώρα δικής µας ανάγκης”.
• “Φρόνιµοι είναι εκείνοι που ξέρουν ότι ο πόλεµος δε περιορίζεται στα όρια που εκείνοι θέλουν να του επιβάλλουν, αλλά ότι η τύχη οδηγεί τη πορεία του”.
• “Φρόνιµοι είναι όσοι προστατεύουν τις επιτυχίες τους από το αµφίβολο της τύχης”. ”