Ο αιωνας των πανδημιων ;

Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης

Παράλληλα στην επιστημονική κοινότητα ακούγονται αξιόπιστες φωνές που με σφοδρότητα υποστηρίζουν την άποψη πως η ραγδαία κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της επιτείνουν τα πανδημικά φαινόμενα.

Γεγονός είναι βέβαια πως οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει ακόμα σε ιχνηλάτηση του Covid-19. Όμως υπάρχουν υποθέσεις που θεωρούν πως ο ιός προήλθε από νυχτερίδες ή ερπετά ή ακόμα και παγκολίνο ένα υπό εξαφάνιση είδους μυρμηγκοφάγου.

Οι αντικρουόμενες εκτιμήσεις των ειδικών επέτειναν το αντικινεζικό κλίμα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη και ακόμα περισσότερο στις χώρες της δύσης που έχουν πληγεί πολύπλευρα από την κρίση.

Παράλληλα η ισχυρή πιθανότητα ο Covid-19 να προέκυψε από το ζωικό βασίλειο, υποκρύπτει ένα βαθύτερο και συνάμα πολυσύνθετο ζήτημα. Την κλιματική αλλαγή και πιο συγκεκριμένα την συχνά ολοκληρωτική καταστροφή βιοτόπων σε ένα περιβάλλον πλανητικής οικολογικής κρίσης, εξέλιξη που καθιστά ολόκληρη την ανθρωπότητα ακόμα πιο ευάλωτη σε μέχρι χθες άγνωστες επιδημίες και πανδημίες. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο Covid-19 δεν αποτελεί παρά το τελευταίο περιστατικό μίας αλληλουχίας γεγονότων που αν δεν διαφοροποιηθεί ριζικά και άμεσα θα έχει ακόμα πιο οδυνηρό μέλλον.

Σίγουρα όχι τυχαία τον Ιανουάριο του 2019 η Καταρίνα Ζίμερ, προειδοποιούσε πως καθώς τα τροπικά δάση αποψιλώνονται με ραγδαίο ρυθμό και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα, οι επιστήμονες διατυπώνουν τον ισχυρισμό πως καθώς τα τροπικά δάση αποψιλώνονται με ανησυχητικό ρυθμό σε παγκόσμια κλίμακα, ολοένα και περισσότερο την ανθρώπινη δραστηριότητα που οδηγεί στην καταστροφή δασικών εκτάσεων.

Άλλωστε μόνο λίγες δεν είναι οι έρευνες που τεκμηριώνουν αυτόν τον ισχυρισμό καθώς υπάρχει άμεση σύνδεση της αποψίλωσης δασών και της εμφάνισης ιογενών νόσων σε γειτονικές περιοχές. Ίσως την πλέον χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η επιδημία ελονοσίας που έπληξε το Βόρνεο το 2002. Ίσως το πλέον δραματικό συμπέρασμα της έρευνας ήταν ότι η επιδημία δεν σχετιζόταν με συνηθισμένο ιό που μεταδίδεται από τα κουνούπια αλλά για έναν άλλο ιό που μέχρι την εποχή εκείνη εντοπιζόταν στους πιθήκους και πέρασε στον άνθρωπο. Ενώ το Βόρνεο αποτελεί μία από τις περιοχές του πλανήτη που η καταστροφή των τροπικών δασών έχει δραματικές διαστάσεις.

Αναμφίβολα η στατιστική συσχέτιση ανάμεσα στην αποψίλωση δασικών εκτάσεων και την διάδοση δυνητικά φονικών ιών δεν αρκεί για την τεκμηρίωση σχέσης αιτίου-αποτελέσματος. Παρόλα αυτά, αν συνυπολογιστεί η εκτεταμένη καταστροφή βιοτόπων σε συνδυασμό με την ταχύτατη αστικοποίηση περιοχών της υπαίθρου, δημιουργεί συνθήκες που φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά σε παθογόνους οργανισμούς που μεταλλάσσονται και προκαλούν φονικές επιδημίες ή ακόμα και πανδημίες.

Τα προηγούμενα 80 χρόνια, που οριοθετούν μία περίοδο μεγάλης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης ή ακόμα και καταστροφής, εμφανίστηκαν παθογόνοι οργανισμοί σε περιοχές του πλανήτη που μέχρι τότε ήταν άγνωστοι. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση ο HIV που εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Ebola που αρχικά εντοπίστηκε στο νότιο Σουδάν και το Κονγκό το 1976, ο Zika που έπληξε την νοτιοαμερικανική υποήπειρο το 2015 ,ο ιός του δυτικού Νείλου που εμφανίστηκε στην Αμερική το 1999 και ο SARS που εντοπίστηκε στο Φοσάν της Κίνας το 2002.

Χαρακτηριστικό είναι πως σε ποσοστό 60% οι συγκεκριμένοι ιοί προήλθαν από ζώα.

Παρόλα αυτά η επιστημονική κοινότητα δείχνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες και όχι τα ζώα ως βασική αιτία της εμφάνισης αλλά και της συχνότητας με την οποία έρχονται στο προσκήνιο αυτά τα φαινόμενα.

Mε τρόπο συχνά εμφατικό οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως τα ζώα συμβιώνουν με τα μικρόβια δίχως ιδιαίτερες επιπτώσεις. Ενώ οι κίνδυνοι για τους ανθρώπους εμφανίζονται όταν για παράδειγμα οι νυχτερίδες υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν καταστραμένους βιοτόπους προσεγγίζοντας καλλιέργειες, κτηνοτροφικές μονάδες, αγορές νωπών τροφίμων ακόμα και κατοικίες μεταφέροντας τους μεταλλαγμένους φονικούς ιούς στους ανθρώπους.

Έγραψε ο Βαγγέλης Αντωνιάδης