Τέσσερις ερωτήσεις-απαντησεις και μια υπόκλιση.
– ´Ηταν αναπόφευκτη η εμπλοκή της Ελλαδας στον πόλεμο;
Εν τελει ναι. Η Ελλαδα δεν ήθελε να μπει στον πολεμο. Ειχε σχέσεις πλήρους ευθυγράμμισης με τη Βρετανια, ο Βασιλιας ηταν φανατικός αγγλοφιλος, αλλά μεχρι τοτε η ουδετερότητα ηταν εθνικη στρατηγικη επιλογή. Γι αυτο και επι μηνες κατάπινε τις προκλήσεις του Μουσολινι, ωστε να μη δώσει αφορμές εμπλοκής. Ο Χιτλερ δεν ήθελε ντε και καλα να επιτεθεί στην Ελλαδα (παρα το οτι τη θεωρούσε χώρα-δορυφόρο των Βρετανων). Δεν τον απασχολούσε ιδιαιτέρως, το φθινωπορο του ’40, η βαλκανική εκστρατεία δεν υπήρχε στο σχεδιασμό του, Ωστόσο οι προτάσεις που είχε κάνει στην ελληνική πλευρά σχετιζόταν ευθέως με απώλειά δικών μας εδαφών υπέρ Βουλγάρων και Αλβανών.
Ευτύχης Βαρδουλάκης
Ασφαλώς δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές. Η Ελλαδα πλήρωσε τη ματαιοδοξία και τους στρατηγικούς υπολογισμούς του Μουσολινι, ο οποιος απο την ωρα που αποφάσισε να μπει στον πολεμο (Καλοκαιρι 1940) ήθελε να πλασαριστεί ως κυρίαρχος της Μεσογείου και των νοτίων Βαλκανίων στοχοποιώντας τη χώρα μας και, επιπλέον, να τη σπάσει στην Βρετανια η οποια την πιο κρίσιμη ωρα του πολέμου τού έριξε χυλόπιττα αρνούμενη τον διαμεσολαβητικό του ρόλο (οπως π.χ. ειχε ζητήσει η Γαλλια), ο οποιος θα του απέφερε σημαντικά οφέλη. Απο την ωρα που η πατρίδα μας δέχτηκε επίθεση απο τον Μουσολινι, ηταν αναμενόμενο -αργά ή γρηγορα – να εμπλακεί πληρως στον πολεμο και μαλιστα με το συγκεκριμένο στρατόπεδο.
– Ήταν συνειδητή η απόφαση του Μεταξά για το ΟΧΙ;
Απολύτως. Ο Μεταξας ηταν απολύτως εξαρτημένος απο τον βασιλιά. Αν ο βασιλιάς ήθελε να τον ξηλώσει σε ενα βραδυ, το εκανε χωρις να ανοίξει ρουθούνι. Και ο βασιλιάς ηταν πλήρως ευθυγραμμισμενος με τα βρετανικά συμφέροντα. Ωστοσο, ο Μεταξάς, με τον ρεαλισμό που αναμφιβόλως τον διέκρινε (παρά τα ουκ ολίγα κουσούρια του), διεβλεψε άριστα τις εξελίξεις, ζύγισε τα συμφεροντα της χώρας και πηρε τη σωστή αποφαση, η οποια συμβάδιζε και με το λαϊκό αίσθημα της εποχης. Τα ορθολογικά επιχειρήματα του Μεταξα αναπτύσσει ο ίδιος σε συνάντηση του με τους διευθυντής των αθηναϊκών εφημερίδων (την οποια παραθέτω στα σχολια, αξιζει να τη διαβάσετε) σε μια αναλυση πραγματικα έξοχη, όσο και αποκαλυπτική.
– Ήταν καθοριστική η ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο;
Συμβάλαμε, αλλα δεν ηταν η πιο καθοριστική παράμετρος του πολεμου. Ναι, η νίκη μας επι των Ιταλών ηταν η πρωτη νίκη επί του Άξονα. Ναι, την ωρα που πανίσχυρες χώρες οπως η Γαλλία υποτάχθηκαν σε 20 μερες και αλλες μικρότερες μέσα σε ωρες, η Ελλαδα αντιστάθηκε επι μηνες – μονη αυτη μαζι με την Βρετανια το φθινόπωρο του ´40 – δίνοντας ενα μηνυμα θάρρος και αντίστασης σε ολη την Ευρωπη. Ομως, μην γελιόμαστε, οι πιο καθοριστικές στιγμες για την έκβαση του ευρωπαϊκού πολέμου ηταν: α) η Δουνκερκη, οταν ο Χιτλερ απέτυχε να διαλύσει τον βρετανικό στρατό, αποτυγχάνοντας ετσι να κερδίσει τον αστραπιαιο πολεμο που αρχικώς επιθυμούσε, δίνοντας παράλληλα στη βρετανια τη δυνατότητα να συνεχίσει τον πολεμο, β) η Βόρειος Αφρική, η πρωτη ανακατάληψη εδαφών απο τους Ναζί – “το τελος της αρχής” οπως το χαρακτήρισε ο Τσωρτσιλ, γ) το ανατολικό μέτωπο, οταν ο Χιτλερ απέτυχε να υποτάξει την ΕΣΣΔ και ξεκίνησε το εξ´ ανατολών ξήλωμα. Αργότερα συνέβησαν κι αλλα σημαντικά γεγονότα (οπως π.χ. οι αποβασεις στη Σικελία κ στη Νορμανδία) αλλα τα πιο καθοριστικά κατα τη γνώμη μου ηταν αυτα τα τρία.
– Κέρδισε η Ελλάδα αυτα που θα μπορούσε απο τη συμμετοχή της στον πολεμο;
Οχι. Μονο τα Δωδεκανησα πήραμε, ουτε καν τη Β. Ήπειρο, οπως θα μπορούσαμε. Για την Κύπρο ουτε λόγος. Αντιθετως, μαλιστα, πρεπει να ειμαστε οι μόνοι απο τους νικητές που την επόμενη του πολέμου βρεθηκαμε τοσο αποδυναμωμένοι. Οχι μόνο λογω των πολεμικών καταστροφών, αλλα επειδη το πολιτικο κενό που δημιουργηθηκε απο την δικτατορία Μεταξα, τις παθογενειες του τοτε πολιτικου κόσμου που έκαναν τις εξόριστες κυβερνήσεις αδύναμες, η Κατοχή καθαυτή και συγκεκριμενες (εγκληματικές) πολιτικές αποφάσεις, οδήγησαν στον εμφύλιο. Έτσι, την ωρα που επρεπε να ειμαστε στο τραπεζι των νικητών που μοιράζονται τα λαφυρα, εμεις σφαζόμασταν μεταξύ μας, προσπαθώντας να αποφύγουμε τα χειρότερα. Τι να διεκδικήσουμε μετα κ τι να παρουμε…
Και μια υπόκλιση: Η γενιά του ’40 είναι η πιο αδικημένη της σύγχρονης ιστορίας μας. Έζησε τον πόλεμο, τη φρίκη της Κατοχής και την τραγωδία του εμφυλίου. Άλλοι χάθηκαν στον πόλεμο, άλλοι στον Εμφύλιο, άλλοι συνεθλίβησαν στις μυλόπετρες της εσωτερικής πόλωσης που ακολούθησε. Πολλά φωτεινά μυαλά διαλύθηκαν και κυνηγήθηκαν ακόμα και από τις ίδιες τις παρατάξεις τους. Κι όμως αυτή η γενιά, στάθηκε όρθια και συνέβαλε στην ανόρθωση μιας κατεστραμένης χώρας, όπως ήταν η Ελλάδα στα τελη της 10ετιας του ’40.
Στη μνήμη εκείνης της γενιάς, ελάχιστοι εκ των οποίων έχουν μείνει ακόμα στη ζωή, της γενιάς που πήγε στο μέτωπο με το χαμόγελο στα χείλη και κέρδισε τον θαυμασμό ακομα και των εχθρών της, τη γενιά που χάρισε στην πατρίδα μας μια στιγμή μεγαλείου κι δόξας, αξίζει κάθε τιμή και ο απόλυτος θαυμασμός.
Ευτύχης Βαρδουλάκης