Είναι παγκοίνως γνωστόν ότι το δημογραφικό στη χώρα έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις με χαρακτηριστικά μείζονος εθνικού ζητήματος. Ειδικότερα και σύμφωνα με πρόσφατες έγκυρες έρευνες και στοιχεία η χώρα χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα γονιμότητας και από ασθενή αύξηση του συνολικού πληθυσμού όπου η σταδιακή αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ατόμων συνδυάζεται με την επιβράδυνση της αύξησης ή και την μείωση του αριθμού των ατόμων που αποτελούν τις δύο άλλες βασικές ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού: τον πληθυσμό των νέων και τον πληθυσμό των ατόμων σε ηλικία εργασίας.
Τα νέα πληθυσμιακά δεδομένα
Στο πλαίσιο αυτών των δυσμενών πληθυσμιακών εξελίξεων (ταυτόχρονες πιέσεις από την κορυφή και την βάση της ηλικιακής πυραμίδας), διαπιστώνουμε ότι το 2016 μειώθηκε ο πληθυσμός στην Ελλάδα κατά 26.000 άτομα (2,5%) καθώς και ο πληθυσμός των παραγωγικών ηλικιών κατά 80.000 άτομα. Αντίστοιχα, σύμφωνα με τις πρόσφατες (Eurostat, Ιούλιος 2017) προβολές του πληθυσμού στα κράτη-μέλη της ΕΕ, διαπιστώνεται ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα από 10.800.000 άτομα το 2015 θα μειωθεί σε 8.300.000 το 2060 και σε 7.200.000 το 2080.
Περιφερειακές ανισότητες
Πρόσφατα στοιχεία της Eurostat αποκαλύπτουν ότι κάτω από το 75% του μέσου κοινοτικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ βρίσκονταν το 2017 δώδεκα ελληνικές περιφέρειες. Ειδικότερα στην Ελλάδα, το 2017, το μέσο κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (εκπεφρασμένο σε όρους αγοραστικής δύναμης) διαμορφώθηκε στο 67% του μέσου κοινοτικού. Μόνο η Αττική (91% του κοινοτικού ΑΕΠ) κατέγραψε κατά κεφαλήν ΑΕΠ άνω του 75% του κοινοτικού. Το χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2017 σημειώθηκε στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (46%), στην Ήπειρο και το Βόρειο Αιγαίο (48%) και στη Δυτική Ελλάδα (49%). Ακολουθούν η Θεσσαλία (52%), η Κεντρική Μακεδονία (53%), η Πελοπόννησος (56%), η Κρήτη (57%), η Δυτική Μακεδονία (59%), η Στερεά Ελλάδα και τα Ιόνια Νησιά (62%) και το Νότιο Αιγαίο (72%). Απότοκο αυτής της πραγματικότητας αποτελεί η διαχρονική έξαρση των χωρικών και περιφερειακών ανισοτήτων που εμποδίζει την ανάπτυξη ενός πολυκεντρικού συστήματος με σημαντικά βιώσιμα παραγωγικά και δημογραφικά μεγέθη στην περιφέρεια ( Πετράκος Γ., Ψυχάρης Γ.,: 2016).
Υπάρχει Στρατηγική;
Αναφύεται επιτακτική η ανάγκη για διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών που αφενός μεν θα αποτελέσουν μια έσχατη γραμμή ανάσχεσης του προβλήματος αυτού, αφετέρου δε να αποτελέσουν το έναυσμα για μεταστροφή αυτών των δυσμενών δημογραφικών τάσεων και μεγεθών. Επομένως τίθεται το ερώτημα: Μπορεί η περιφερειακή και η τοπική ανάπτυξη και δυναμική να αποτελέσουν ένα από τα μέσα για την επίτευξη των εν λόγω στόχων; Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να επισημανθεί ότι δυστυχώς στη χώρα μας διαχρονικά δεν υφίσταται από πλευράς πολιτικού κατεστημένου κουλτούρα περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης, πέραν κάποιων στην κυριολεξία βερμπαλιστικών αναφορών σε προεκλογικά προγράμματα χωρίς ωστόσο να υπάρχει η παραμικρή συνέχεια σε επίπεδο εφαρμογής με πολιτικούς και τεχνοκρατικούς όρους.
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει ;
Πρώτα απ’ όλα η απόκτηση νοοτροπίας περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης από τους λήπτες πολιτικών αποφάσεων. Το γεγονός αυτό είτε το θέλουμε είτε όχι αποτελεί τη μήτρα για τη δημιουργία, χάραξη και υλοποίηση των ενδεδειγμένων πολιτικών. Ας την χαρακτηρίσουμε ως αναγκαία συνθήκη.
Δεύτερον: Οι Περιφέρειες της χώρας σε συνεργασία με ΑΕΙ να εκπονήσουν μελέτες ουσίας που θα αναδεικνύουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε χωρικής και τοπικής ενότητας ( τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο νομού) . Ενδεικτικά η κατάρτιση περιφερειακών και τοπικών πινάκων εισροών –εκροών όπως και η ανάλυση μέσω μεθοδολογίας απόκλισης –συμμετοχής προσφέρουν εργαλεία για καταγραφή αναγκών και κατεύθυνση πόρων στις σωστές/αποδοτικές κατευθύνσεις σε όρους κοστους/οφέλους, ώστε να διατυπωθούν ρεαλιστικά και αποτελεσματικά σχέδια και προγράμματα.
Τα σημαντικότερα
Τρίτον: Συνεχής προσπάθεια ανάδειξης της υγιούς και καινοτόμου επιχειρηματικότητας ως μέσου επίτευξης του στόχου, απαλλαγμένων από ιδεοληπτικές παραισθήσεις και ορθολογική άγνοια, χαρακτηριστικά που δυστυχώς πρυτανεύουν στο κεντρικό πολιτικό σύστημα της παρούσας εξουσίας. Στο σημείο αυτό η επιστημονική συμβολή είναι σημαντική και πάνω απ’ όλα αρκούντως εφαρμόσιμη σε πρακτικό επίπεδο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η συμβολή του πανεπιστημιακού Δρ Χάρη Βλάδου – με δύο συγγραφικές προσπάθειες, στα πονήματά του Παγκόσμια Κρίση, Καινοτομία και Διαχείριση Αλλαγής , Η οπτική Stra.Tech.Man. ( Στρατηγική, Τεχνολογία, Management) και Στρατηγική Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων σε συνθήκες Κρίσης, η προσέγγιση Stra. Tech.Man. – είναι καθοριστική. Η πρόταση του συγγραφέα για δημιουργία Ινστιτούτων Τοπικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας ( ΙΤΑΚ) προκειμένου να ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, εμπεριέχει την ιδέα ότι οι εν λόγω μηχανισμοί αποτελούν φορείς και «εργαλεία» αναπτυξιακού συντονισμού, άντλησης και διάχυσης πληροφορίας και σύγχρονης επιχειρησιακής τεχνογνωσίας, με κύριο άξονα την προώθηση της καινοτομικής επιχειρηματικότητας και της εξωστρέφειας των τοπικά εγκατεστημένων επιχειρήσεων.
Τέταρτον: Η δημιουργία οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων , όπου οργανισμοί υποστήριξης, ερευνητικοί οργανισμοί, πανεπιστήμια, εταιρείες, πάροχοι υπηρεσιών και χρηματοδοτικοί οργανισμοί, αποτελεί ακόμη μια συνιστώσα τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης.. Ο σχεδιασμός και υλοποίηση των προαναφερθέντων θα έχουν ως αποτέλεσμα αφενός μεν την εξωστρέφεια των υπό εξέταση χωρικών ενοτήτων, την άμβλυνση των χωρικών , περιφερειακών και τοπικών ανισοτήτων, τη δημιουργία οικονομιών κλιμακας καθώς και οικονομιών συγκέντρωσης , με αποτέλεσμα τη βελτίωση του περιφερειακού ΑΕΠ, των δεικτών ευημερίας και κατά συνέπεια των προβληματικών δημογραφικών δεικτών.
Επίλογος και τελικό συμπέρασμα
Ασφαλώς η όλη διαδικασία απαιτεί όπως προαναφέρθηκε πολιτική βούληση σε όλα τα επίπεδα, αγαστή συνεργασία και συναίνεση μεταξύ πολιτικών σχηματισμών, συνεργασία και διαδραστικότητα με πανεπιστημιακά ιδρύματα που διαθέτουν υψηλοτάτου επιπέδου ειδήμονες επί των θεμάτων αυτών και πάνω απ’όλα ολιστική συναντίληψη ότι η γεωπολιτική ισχύς και η γεωστρατηγική θέση της χώρας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη δημογραφική ανάταξη και την άμβλυνση των χωρικών ανισοτήτων…. Οι καιροί ου μενετοί.
Αυθεντικός τιτλος Η περιφερειακή και η τοπική ανάπτυξη ως αντίδοτο του δημογραφικού προβλήματος
Εξώφυλλο: Photo by Dylan Collette on Unsplash
