“ Η εκρηκτικότητα των μακρο-οικονομικών ανισορροπιών -και της καταφανώς αναποτελεσματικής διαχείρισης του δημοσίου ελλείμματος και χρέους της χώρας…- σαν να μην αφήνει «χώρο» να κοιτάξουμε με ψυχραιμία, στην μικρο-οικονομική (επιχειρηματική) και στην μεσο-οικονομική (κλαδική και περιφερειακή-τοπική) «ρίζα» του προβλήματος της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας…
Το «δάσος» που κρύβει το «δέντρο»…
Αναζητώντας συνεχώς τον τρόπο για «μια ανάσα ακόμα», συνεχίζουμε να συγκαλύπτουμε και να παραμελούμε το βαθύτερο δομικό πρόβλημα των παραγωγικών «πνευμόνων» του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος…
Με αυτήν την «λογική» σαν να τρέχουμε ασυγκράτητοι πίσω από ένα ακόμα «λαχταριστό καρότο», κατευθείαν στον «ακόμα βαθύτερο γκρεμό»…
Κι όμως, ο μόνος τρόπος για να πάρουμε, από εδώ και πέρα, μια «βαθιά αναπνοή» ως κοινωνία είναι να αποφασίσουμε, επιτέλους, να φροντίσουμε συστηματικά, να διαφυλάξουμε και να ανοίξουμε νέες προοπτικές ανάπτυξης στον παραγωγικό ιστό της οικονομίας μας…
- Από αυτόν εξαρτάται η ασφάλεια της εργασίας..,
- Από αυτόν εξαρτάται το ξεπέρασμα της κρίσης…
- Απ’ αυτόν εξαρτάται το μέλλον, όλων μας…
Τι πρέπει να δούμε, πρώτα απ’ όλα…
Τα σημαντικότερα θέματα για την οικονομία μας –αν και συνεχίζουν να περνούν σε δεύτερη μοίρα, από τους «χαράσσοντες πολιτική»…-, από σήμερα και για τα χρόνια που έρχονται, είναι και θα είναι:
Το εκρηκτικό πρόβλημα της ανεργίας, η μέγγενη των χαμηλών εισοδημάτων για όσους θα καταφέρνουν να εργάζονται και η, συνακόλουθη, ζέουσα ανάγκη για μακρόπνοες και καινοτόμες ιδιωτικές επενδύσεις…
Τα σημεία-κλειδιά…
Για να υπάρξουν επαρκείς ιδιωτικές επενδύσεις, για να υπάρξουν και να διατηρηθούν νέες βιώσιμες και ικανοποιητικά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, τα θεμελιώδη διακυβεύματα μπορούν να συνοψιστούν, κατά την άποψη μου, στην ανάγκη δραστικής ενίσχυσης:
- Της Ανταγωνιστικότητας
- Της Καινοτομικότητας
- Της Εξωστρέφειας και της
- Της Επενδυτικής Ελκυστικότητας της Οικονομίας μας…
Χωρίς απτά αποτελέσματα βελτίωσης σε αυτά τα επίπεδα, δεν θα υπάρξει -δεν μπορεί να υπάρξει…- καμιά διατηρήσιμη έξοδος από αυτήν την κρίση…
Η έξοδος από την κρίση…
Στον πυρήνα της προβληματικής της «εξόδου από την κρίση» βρίσκεται αναπότρεπτα -και αυτό θα γίνεται αντιληπτό με όλο και πιο οδυνηρό τρόπο, στις μέρες που θα έρθουν…- το «στοίχημα» της δραστικής ελάφρυνσης από βάρη, της προάσπισης και της καλλιέργειας της Υγιούς και Προσαρμοστικής Ιδιωτικής Επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα…
Ο εφιάλτης της ανεργίας μπορεί να ξεπεραστεί βιώσιμα, μονάχα μέσα σε μια οικονομία που διαθέτει ικανές ιδιωτικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις που να μπορούν να παράγουν, να επιβιώνουν, να κερδίζουν και να αναπτύσσονται, μέσα στον σύγχρονο, σκληρό παγκόσμιο ανταγωνισμό…
Χωρίς την σύσταση μια συνολικής προοπτικής για την ανάπτυξη νέων υγιών ιδιωτικών επιχειρήσεων, η εργασία θα καθίσταται όλο και πιο ανασφαλής, όλο και πιο απεμπλουτισμένη, όλο και πιο κακοπληρωμένη…
Όσο παραμελούμε και αναβάλουμε εμπράκτως αυτήν την συνειδητοποίηση, όχι μόνο δεν ξεφεύγουμε αλλά επιταχύνουμε την καταβύθιση της οικονομίας και της κοινωνίας μας στον φαύλο κύκλο της ύφεσης και της οπισθοδρόμησης…
Η εξασφάλιση της εργασίας…
Η μοναδική ουσιώδης και πραγματική αίσθηση ασφάλειας που μπορεί να υπάρξει για τον σύγχρονο εργαζόμενο (όπως και για κάθε επιχείρηση…) προέρχεται μέσα από ένα οικονομικό περιβάλλον που καταφέρνει να αναπτύσσεται και να δημιουργεί νέο πλούτο, μέσα σε συνθήκες έντονου διεθνούς ανταγωνισμού…
Ο εργαζόμενος που θέλει να νοιώθει ασφαλής πρέπει να μάθει να λειτουργεί όπως μια υγιής και ανταγωνιστική επιχείρηση…
- Να αυξάνει συνεχώς την παλέτα των ικανοτήτων του και να συστηματοποιεί την εμπειρία του…
- Να τολμά στο νέο και να βελτιώνεται διαρκώς…
- Να εκπαιδεύεται συστηματικά και να έχει τα μάτια του ανοιχτά…
Ασφαλής μπορεί να νοιώθει μονάχα ο εργαζόμενος (όπως και η επιχείρηση…) που έχει να προσφέρει ένα «προϊόν» –την εργασία του- πραγματικά ελκυστικό, σε όρους ποιότητας που παρέχει και αντίστοιχης αμοιβής που ζητά, κρινόμενο με βάση την εξελισσόμενη γεωμετρία του ανταγωνισμού, όπως αυτή καθορίζεται μέσα στην παγκοσμιοποιούμενη οικονομία της εποχής μας…
Η ασφάλεια της εργασίας είναι ένας συνεχής αγώνας…
Αυτή η ασφάλεια, φυσικά, δεν έχει ουδεμία στατική φύση: δεν επιτυγχάνεται με διατάγματα, δεν εξασφαλίζεται, επί μακρόν, με τους εύκολους λαϊκισμούς και τις πελατειακές σχέσεις του «φιλεργατικού» Κράτους…
Σήμερα βιώνουμε στην χώρα μας την κατάρρευση όλων αυτών των ψευδαισθήσεων…
Η ασφάλεια είναι ένα ζητούμενο που απαιτεί συνεχή εγρήγορση και προσπάθεια, από την πλευρά του υπευθύνου πολίτη-εργαζομένου…
Όπως ακριβώς και η ελευθερία: θέλει καθημερινό αγώνα…
Τα πάντα οφείλουμε να αντιλαμβανόμαστε και εδώ με συγκριτικό και δυναμικό πνεύμα…
Δεν υπάρχουν «μαγικές σωτηρίες»…
Αν η ποιότητα της δουλειάς σου συγκριτικά οπισθοχωρεί (σε παγκόσμιους, πλέον, όρους σύγκρισης…) η αμοιβή σου, αργά ή γρήγορα, θα ακολουθήσει αυτήν την πτώση…
Φυσικά, ισχύει και το αντίστροφο…
Και αυτό, το αντίστροφο, οφείλουμε να επιδιώξουμε…
Τα 7 σημαντικότερα…
Σύμφωνα με την άποψη μου τα θέματα που οφείλουν να αποτελέσουν το «νέο κέντρο» των αναζητήσεων μας ως κοινωνία, για την διατηρήσιμη έξοδο από την κρίση και την πραγματική διασφάλιση της εργασίας στην χώρα μας, συνοψίζονται στα 7 ακόλουθα…
1. «Αποενοχοποίηση» στην πράξη της έννοιας της υγιούς ιδιωτικής επιχειρηματικότητας…
Ο ιδιώτης επιχειρηματίας δεν είναι ο «εκ φύσεως κακός της ιστορίας», όπως ο ρόλος του, σε μεγάλο βαθμό, έχει νοηματικά σχηματισθεί -και στιγματισθεί…- στο συλλογικό συνειδητό και ασυνείδητο της νεοελληνικής κοινωνίας, μέσα από τις πολύχρονες και, αναμφίβολα, «άοκνες προσπάθειες» των ιδεολογικά πρωταίτιων την τρέχουσας κρίσης στην χώρα μας…
Ας αντιληφθούμε, έστω και την ύστατη στιγμή ως κοινωνία, πως χωρίς καινοτόμο και προσαρμοστική Επιχειρηματικότητα δεν μπορούν να παραχθούν, πλέον, βιώσιμες θέσεις εργασίας και ικανοποιητικά εισοδήματα…
Χωρίς επαρκή κέρδη και εισοδήματα δεν μπορείς να έχεις αρκετούς φορολογικούς πόρους, δημοσιονομική υγεία και προοπτική σταθερότητας, όπως και οποιαδήποτε πιθανότητα δόμησης μιας βιώσιμης τροχιάς κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, δικαιοσύνης και ασφάλειας…
- Όχι στην «βολεμένη» επιχειρηματικότητα…
Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει πως και η ιδιωτική επιχειρηματικότητα στην χώρα μας, σε ένα μεγάλο κομμάτι της, δεν έχει ανάγκη από ριζικό εκσυγχρονισμό και δραστική επανασύσταση του ρόλου της…
Στην «εποχή των βολεμένων» όχι μόνο στίφη «εργαζομένων» κηφήνων βρήκαν «ζεστή αγκαλιά» στο «φιλεύσπλαχνο Κράτος» μας, αλλά και πολλές επιχειρήσεις «συνήθισαν» στην πρακτική του «Διαφθείρω, την σκαπουλάρω και περνάω μια χαρά… Γιατί να εκσυγχρονισθώ;…»…
Επιχειρηματικότητα κρατικοδίαιτη, «μαύρη», επιφανειακή, λειτουργικά ανεπαρκής, καιροσκοπική και χωρίς καμία στρατηγική προοπτική, στην ουσία, βαθιά κοινωνικά επιζήμια…
Αυτή του είδους η επιχειρηματικότητα, ουδεμία σχέση έχει με την υγιή επιχειρηματική ελευθερία που απαιτεί η εκδίπλωση μια σύγχρονης αναπτυξιακής τροχιάς στον τόπο μας και πρέπει, επιτέλους, να τελειώνει: κακό μας έκανε, καλό δεν θα μας κάνει…
Μακάρι η παρούσα κρίση να βοηθήσει στον ταχύτερο δυνατό ενταφιασμό της…
Σε αυτό, δυστυχώς, δεν είναι απολύτως σαφή ούτε τα ζητούμενα, ούτε τα αποτελέσματα της παρούσας διακυβέρνησης…
2. Πρώτη προτεραιότητα, στο ζητούμενο της ανταγωνιστικότητας…
Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας και η δυνατότητα της να αναπτύσσεται μακρόπνοα, με απλά λόγια, προσδιορίζεται από την ικανότητα των επιχειρήσεων της, στο να καταφέρνουν να επιβιώνουν και να αναπτύσσονται στο εσωτερικό του συνεχώς εντεινόμενου παγκοσμίου ανταγωνισμού…
Η επιχειρηματική ανταγωνιστικότητα είναι το κύτταρο της εθνικής ανταγωνιστικότητας…
Μια χώρα με επιχειρήσεις που διολισθαίνουν σε μια διευρυνόμενη απώλεια ανταγωνιστικότητας, αργά ή γρήγορα και σίγουρα αναπόδραστα, εισέρχεται στην δίνη μιας δομικής κοινωνικοοικονομικής κρίσης ή/ και καθηλώνεται στην παγίδα της υπανάπτυξης…
Καμιά μακροοικονομική «αλχημεία» δεν μπορεί, επί μακρόν, να συγκαλύψει αυτήν την πραγματικότητα…
Δυστυχώς, στην Ελλάδα για πάρα πολλά χρόνια, και αυτή η κρίσιμη συνειδητοποίηση παρέμεινε στην αφάνεια, με την «ευγενική» ιδεολογική συνδρομή –φυσικά…- των «φιλολαϊκών αρχιτεκτόνων» των σημερινών «αδιεξόδων» μας…
3. Προσπάθεια συστηματικής αύξησης της ελκυστικότητας των προϊόντων μας…
Για να επιβιώνει και να αναπτύσσεται μια σύγχρονη ιδιωτική επιχείρηση, με την σειρά της, πρέπει να καταφέρνει να βρίσκει, να κατακτά και να κρατά ικανοποιημένους τους πελάτες της, στις διεθνείς αγορές…
Για πολλές επιχειρήσεις στην χώρα μας, αυτό σαν να είχε «ξεχαστεί» για πολλά χρόνια…
Ποντάροντας, σχεδόν αποκλειστικά, στο πορτοφόλι του «στερημένου άρχοντα» -λαρτζ και πολυδανεισμένου…- Έλληνα πελάτη, στην παθογενώς διογκωμένη ζήτηση του εξαιτίας και της «κρατικής ανοιχτοχεριάς», στις ακαμψίες της εγχώριας αγοράς και στις ποικίλες στρεβλώσεις του υγιούς ανταγωνισμού, κατάφερναν να παράγουν και να «μοσχοπουλούν» στην εσωτερική αγορά προϊόντα ελάχιστα ελκυστικά στις ξένες αγορές…
Και ως εθνική οικονομία «μάθαμε» να εισαγάγουμε τα πάντα, χωρίς να παράγουμε σχεδόν τίποτα… Μα κι αυτή η «φούσκα» σήμερα έσκασε…
Οι εξαγωγές μας δείχνουν πως ανακάμπτουν, όντως, αλλά πολλοί Έλληνες εξαγωγείς δείχνουν πως συνεχίζουν να τις αντιλαμβάνονται, διατηρώντας την λογική της «εποχής του βολέματος», σαν «προσωρινές κι άνοστες λύσεις ανάγκης, να κρατηθεί, όπως- όπως, ο τζίρος και βλέπουμε»…
- Εστίαση στην ποιότητα…
Η πραγματικότητα δεν είναι, όμως, τόσο «χαλαρή», πλέον…
Οι εξαγωγικές επιδόσεις της οικονομίας μας έχουν προοπτικά τεράστια σημασία, στην προσπάθεια εξόδου της οικονομίας μας από την ύφεση…
Και για να κάνουμε τις «εθνικές μας παραγωγές» ελκυστικές πρέπει να καταφέρουμε να βελτιώσουμε, στο βάθος, δραστικά την σχέση Ποιότητας τους προς την Τιμή τους…
Η επιταχυνόμενη συμπίεση του κόστους παραγωγής, που θα επέτρεπε την μείωση της Τιμής τους, είναι λάθος να γίνεται αντιληπτή ως ο «μονόδρομος της διάσωσης»…
Αντίθετα, η διάσταση της Ποιότητας είναι αυτή που πρέπει να συγκεντρώσει, πλέον, το κύριο ενδιαφέρον μας…
Και Ποιότητα είναι αυτό που κρίνει ο πελάτης ως ποιότητα: αυτό που του δίνει χρησιμότητα και ικανοποίηση…
Το κρίσιμο ζητούμενο για την οικονομία μας δεν είναι, σε τελική ανάλυση, να καταφέρουμε να πλησιάσουμε τις «τιμές του Κινέζου» (άρα, και τις αμοιβές…), αλλά «την ποιότητα του Ευρωπαίου»…
4. Ενίσχυση της προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων μας και συνεχής εκσυγχρονισμός…
Αυτή η διακαώς επιζητούμενη ενίσχυση της Ποιότητας της εθνικής μας παραγωγής, όμως, δεν πρόκειται να «πέσει από τον ουρανό»…
Είναι δουλειά και ευθύνη των επιχειρήσεων μας…
Οι επιχειρήσεις που προσπαθούν να βγουν από την παρούσα κρίση οφείλουν να επιταχύνουν, στις μέρες μας, τις εσωτερικές προσπάθειες εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης της δράσης τους…
Και αυτό, συγχρόνως σε όλα τα κεντρικά επίπεδα της λειτουργίας τους: Στρατηγικό, Τεχνολογικό και Διοικητικό…
Όσο και να φαίνεται αυτό δύσκολο, μέσα σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης και τεράστιας έλλειψης ρευστότητας, για την πλειοψηφία τους, η προσπάθεια ριζικής στρατηγικής ανατοποθέτησης και, συγχρόνως, λειτουργικής αναδιάρθρωσης τους καθίσταται, πλέον, απολύτως αναγκαία…
Ζητήματα επιχειρησιακού εκσυγχρονισμού, που καθυστέρησαν για χρόνια ολόκληρα, πρέπει να εκκινήσουν και να ολοκληρωθούν ταχύτατα…
Το Κράτος σήμερα, καλό θα ήταν, να μην τους προσέθετε και επιπλέον ασήκωτα βάρη…
5. Σταθεροποίηση και απελευθέρωση του περιβάλλοντος επιχειρηματικής δράσης και στρατηγικός αναπροσανατολισμός των επιχειρήσεων μας…
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για κάθε νέα επιχειρηματική και επενδυτική πρωτοβουλία στην Ελλάδα σήμερα -και, κατά συνέπεια, ένας ιδιαίτερα κρίσιμος παράγοντας ανάσχεσης της…-, είναι όχι μόνο η δυσμενής εξέλιξη των επιμέρους διαστάσεων του εγχωρίου περιβάλλοντος της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης, αλλά και η μεγάλη –έντονα επιτεινόμενη από την πλημμελή κυβερνητική διαχείριση…- ρευστότητα αυτών των εξελίξεων…
Και αυτό τόσο σε συνολικούς μακρο-περιβαλλοντικούς όρους, όσο και σε όρους επιμέρους κλαδικών δυναμικών…
Πώς να χαράξεις μακρόπνοη στρατηγική όταν και το αύριο ακόμα φαίνεται εντελώς αβέβαιο;…
Πώς να ακολουθήσεις με αποφασιστικότητα μια πορεία, όταν όλα γύρω σου κραυγάζουν προχειρότητα και σπασμωδικότητα;…
- Ανάγκη σοβαρότητας και επιτάχυνση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων…
Και κατ’ επέκταση, δεν είναι δυνατόν να προσδοκάς σοβαρές και μακρόπνοες επενδύσεις σε μια χώρα που αλλάζει τέσσερις φορές τον χρόνο την φορολογική της πολιτική, για παράδειγμα;…
Και πως, αλήθεια, μπορείς να δικαιολογήσεις πολιτικά τρεις –τουλάχιστον…- «ανεπαρκείς» επενδυτικές μεταρρυθμίσεις, μέσα σε ένα χρόνο;…
Και πως μπορείς να δηλώνεις πως επιδιώκεις ειλικρινώς την αναζωογόνηση των επιμέρους κλάδων οικονομικής δραστηριοποίησης μιας οικονομίας, όταν κάθε προσπάθεια απελευθέρωσης και «ανοίγματος του παιχνιδιού», σε μια πλειάδα απ’ αυτούς, προσκρούει, σταθερά, στα ίδια «ανυπέρβλητα» συντεχνιακά εμπόδια;…
Κι όλα τα παραπάνω, δεν οφείλονται, φυσικά, σε καμία «λανθασμένη θεραπεία» της Τρόικας…
6. Αφομοίωση νέας τεχνολογίας, απελευθέρωση του καινοτομικού δυναμικού και της δημιουργικότητας μας…
Το εθνικό παραγωγικό μας σύστημα, στην πραγματικότητα – και παρά την κυριαρχία και σε αυτό το επίπεδο των συνηθισμένων «αυτοκολακευτικών μύθων»…- είναι ένα σύστημα που υστερεί σημαντικά και σε πολλές «άϋλες» διαστάσεις του, έναντι των αντιστοίχων των Ευρωπαίων εταίρων μας…
Η νέα τεχνολογία, ενώ υιοθετείται στην κοινωνία μας ταχύτατα σε καταναλωτικές χρήσεις – όπου το προστάζει το «κέφι» μας, δηλαδή…- βρίσκει, πολύ συχνά, ισχυρά εμπόδια στην γόνιμη και ολοκληρωμένη αφομοίωση της από την «τυπική» ελληνική επιχείρηση- στην παραγωγή μας…
Παρομοίως, η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, εκ παραδόσεως και εξ’ ιδιοσυστασίας, δείχνουν να έχουν «μεγάλη δυσκολία» να αφήσουν ζωτικό χώρο στο εσωτερικό τους, για δημιουργικό πειραματισμό, για καινοτομικές πρωτοβουλίες και για αποτελεσματική και ανοικτόμυαλη διαχείριση της αλλαγής…
- Ξεπέρασμα του άγονου συντηρητισμού, μέσα στις επιχειρήσεις μας…
Και αυτή η πλευρά του βαθιού συντηρητισμού της κοινωνίας μας -σπανίως ρητά αναγνωριζομένου…- πρέπει να ανατραπεί, πλέον, με γρήγορο ρυθμό…
Και ίσως αυτό να είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση, ιδιαιτέρα για την νέα γενιά επιχειρηματιών και στελεχών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, που αναδύεται μέσα από την κρίση:
Το «πώς» να χτίσουν και να αναπτύξουν στην Ελλάδα μια νέα γενιά εξωστρεφών, «έξυπνων» και ευέλικτων επιχειρήσεων, πάνω στα συντρίμμια μιας –δυστυχώς, ιδιαίτερα μεγάλης σε αριθμό…- κορεσμένης, καθησυχασμένης, εσωστρεφούς και οπισθοδρομικής επιχειρηματικότητας που, απολύτως δικαιολογημένα σε μεγάλο βαθμό, θα πνεύσει τα λοίσθια…
Αν δεν το έχει, ήδη, επιτύχει…
7. Διάχυση νέας γνώσης…
Η αναζητούμενη οικοδόμηση μιας νέας λογικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα περνά, κατ’ ανάγκη, μέσα από την παροχή και καλλιέργεια της γνώσης…
Η άρθρωση προσαρμοστικής επιχειρηματικότητας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης απαιτεί, πέρα από το θάρρος και την διάθεση ανάληψης ρίσκου, ανοικτό πνεύμα και κριτική ικανότητα από όλους, επιχειρηματίες και εργαζομένους, αφομοίωση συστηματικών μεθοδολογιών διαχείρισης και πρόσβαση στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα…
Εδώ, ο ρόλος της Παιδείας γίνεται φανερό πως καθίσταται, πλέον, κρίσιμης σημασίας…
Μια κοινωνία με παρωχημένους, υπολειτουργούντες και αποσαθρωμένους θεσμούς για την Παιδεία και την Έρευνα της, όπως η Ελλάδα σήμερα, είναι μια κοινωνία χωρίς καμιά ελπίδα ανάπτυξης…
Εδώ κανένα στενόμυαλο «πνεύμα εξοικονόμησης» δεν ευσταθεί…
Εδώ πρέπει να επενδύσουμε μαζικά και με ανατρεπτικό πνεύμα, και εδώ πρέπει
να χτίσουμε τα νέα θεμέλια για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, του αύριο… ”