Βιώνοντας και μελετώντας εδώ και αρκετά χρόνια, πλέον, από κοντά την «ελληνική περίπτωση» έχω όλο και λιγότερες αμφιβολίες πως το βαθύτερο πρόβλημα του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος είναι αυτό που συνήθως αποκαλούμε «πρόβλημα νοοτροπίας». Αλλά προσωπικά αντιλαμβάνομαι την έννοια της «νοοτροπίας» κάπως διαφορετικά από ό, τι οι περισσότεροι σχολιαστές.
Για μένα η «νοοτροπία» δεν είναι κάτι το στατικό: αλλάζει διαχρονικά το θέλουμε ή όχι. Και αλλάζει είτε προς το καλύτερο, είτε προς το χειρότερο…
“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”
Δυστυχώς, λοιπόν, εκτιμώ -ανατρέχοντας σε μια μεγάλη ποικιλία ιστορικών δεδομένων- πως η «νοοτροπία» μας ως κοινωνία είχε όντως δραστικά χειροτερεύσει τις τελευταίες δεκαετίες πριν την τρέχουσα κρίση του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος και δεν διακρίνω, μάλιστα, και δραστική βελτίωση της μέσα στην κρίση…
Εξ΄αυτής της αρνητικής κοινωνικής «νοοτροπίας» μας εκτιμώ πως οι κοινωνικοοικονομικές «πληγές» μας είναι πολλές και το «φρενάρισμα» του αναπτυξιακού μέλλοντος μας διαρκές και αδυσώπητο.
Θέλετε παραδείγματα; Από την «παράδοση» του διάχυτου λαϊκισμού στην διαρκή επιστράτευση της συνομωσιολογίας για την δήθεν «επιβουλή των κακών ξένων», από την σιωπηλώς επεκτεινόμενη ανομία στην υπόγεια επιβράβευση της ήσσονος προσπάθειας των «βολεμένων έξυπνων» εις βάρος των υπολοίπων και από την επεξεργασία «παρηγορητικών» ψευδαισθήσεων για εκλογική εκμετάλλευση στην αναπαραγωγή της πολιτικής αγραμματοσύνης και αδράνειας του απλού πολίτη, μια τεράστια ποικιλία από συμπτώματα κοινωνικής και οικονομικής κακής «νοοτροπίας» διαπιστώνονται εύκολα στα μάτια καθενός ειλικρινούς παρατηρητή.
Σε αυτήν την κατεύθυνση κατανόησης είναι πολύ δύσκολο να διαφωνήσει κάποιος και με τον νομπελίστα Edmund Phelps. Σύμφωνα και με την σχετικώς πρόσφατη δική του άποψη, η ελληνική κρίση πηγάζει από τις ιδιαίτερες «συντεχνιακές αξίες» της Ελλάδας, τελικώς. Αξίες οι οποίες, κατά την άποψη του, δίνουν έμφαση στην «κοινωνική προστασία», την «αλληλεγγύη αντί του ανταγωνισμού» και δείχνουν έμπρακτα έντονη «δυσφορία προς την αλλαγή», την οποία δεν μπορούν να ελέγξουν [1].
Και στο βάθος, η συνολική διαπίστωση του είναι απολύτως σαφής και εύγλωττη: Ο ελληνικός κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός παραμένει γαντζωμένος στην «νοοτροπία» του «παρελθόντος» του διότι, απλώς, φοβάται το «μέλλον» και του λείπει αυτοπεποίθηση και ενεργητικότητα…
Σε αυτές τις συνθήκες ανάσχεσης, όμως, οφείλουμε να κατανοήσουμε πως το κοινωνικοικονομικό μας σύστημα δεν μπορεί, να οδηγηθεί αποτελεσματικά και σταθερά και πάλι προς την ανάπτυξη, όποια και επίκληση θαύματος κι αν χρησιμοποιήσουμε…
“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”
Αυτή την κακή «νοοτροπία» μπορούμε και πρέπει οπωσδήποτε να προσπαθήσουμε την αλλάξουμε με συστηματικούς πολιτικούς χειρισμούς. Προς ποια κατεύθυνση, όμως;
Συνεχίζοντας στην οπτική του Phelps η «μεταρρύθμιση της νοοτροπίας» είναι ένα από τα δύο βασικότερα βήματα που πρέπει να κάνει η Ελλάδα στο άμεσο μέλλον, αν θέλει να ξεφύγει από τον βραχνά της δομικής της κρίσης. Το άλλο είναι να εισαγάγει όλο και περισσότερο ανταγωνισμό και εξωστρέφεια στον ιδιωτικό τομέα της, στις επιχειρήσεις της.
Σε αυτήν την προσέγγιση του εύλογα καταλήγει ο Phelps πως για να εξασφαλισθεί μια ευρεία ευημερία και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας, οι Έλληνες δεν αρκεί πλέον μόνο να εκμεταλλεύονται ευκαιρίες που τους προσφέρονται «στο πιάτο» (όπως είναι για παράδειγμα οι επιδοτήσεις από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ).
Πρέπει να εστιαστούν στην αναζήτηση επαγγελματικών δράσεων που θα εδράζονται στην καινοτομία. [2] Να εστιάσουν στην καινοτομία, στην δημιουργικότητα, στην ποιότητα, στην παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας και στην εξωστρέφεια, με μια «νέα νοοτροπία» και ως παραγωγοί και ως πολίτες…
Ιδού, λοιπόν, η πραγματική «Ρόδος» για την γενιά μας…
[1] Έντμουντ Φελπς: «Η νοοτροπία του Ελλήνων κατέστρεψε την οικονομία τους»
[2] Εντμουντ Φελπς: «Η ελληνική νοοτροπία αιτία κατάρρευσης της οικονομίας σας»
