Συχνά ομιλώ – και όχι μόνο εγώ, φυσικά…- για τις θεσμικές και πολιτικές παθογένειες στην Ελλάδα, αποδίδοντας του κρίσιμη σημασία. Τι ακριβώς εννοώ;
Κάπως έτσι προσπαθώ να απαντήσω στην εισαγωγή του καινούργιου μου βιβλίο ‘‘Παγιδευμένοι στην Κρίση: Παθογένειες , Ανασχέσεις και Διέξοδοι’’…
«Δεν έχω καμία αμφιβολία πως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία που έχω διαβάσει ποτέ σε βιβλίο που αφορά την επιστήμη μου είναι και το ακόλουθο:
‘… Ο ανταγωνισμός εν όψει γενικευμένης σπανιότητας υπαγορεύει την επιβίωση των πιο αποτελεσματικών θεσμών, πολιτικών ή πράξεων, και την εξαφάνιση των αναποτελεσματικών. Αυτό το συμπέρασμα είναι βασικό για την κατανόηση της εξέλιξης των θεσμικών μορφών της οικονομικής οργάνωσης, μολονότι, σ’ έναν κόσμο όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται εκτός αγοράς, οι αναποτελεσματικές μορφές πολιτικής δομής εμμένουν για μεγάλες χρονικές περιόδους… Η εμμονή σε αναποτελεσματικές πολιτικές και οικονομικές δομές, με την σειρά της, καθιστά την ύπαρξη ανταγωνιστικών ιδεολογιών σημαντικό παράγοντα για την κατανόηση της οικονομικής ιστορίας’[1].
Ο νομπελίστας Douglas C. North δεν αστοχεί: Όντως η σχέση μεταξύ των θεσμικών παθογενειών (και της ιστορικής αναπαραγωγής τους) και της επικράτησης αναποτελεσματικών κοινωνικοπολιτικών ιδεολογιών είναι άμεση και διπλής κατεύθυνσης. Ναι, από αυτό πάσχει, κυρίως, και η χώρα μας…
Στην σημερινή Ελλάδα έχουν «καταφέρει» να επιβιώσει και να αναπαραχθεί μια μεγάλη ποικιλία αναποτελεσματικών μορφών πολιτικής δομής και θεσμικής διάρθρωσης, εξαιτίας της διατήρησης -και κυριαρχίας, μάλιστα- πολλών ιδεολογικών αγκυλώσεων οι οποίες όμως έχει γίνει κατορθωτό να παραμεριστούν στην συντριπτική πλειοψηφία των χωρών που στις μέρες μας καταφέρνουν να προοδεύουν με γρήγορο ρυθμό. Και για αυτό ακριβώς το λόγο το καταφέρνουν εκείνες, τελικώς…
Εμείς, δυστυχώς, συνεχίζουμε να παραμένουμε ως κοινωνικό σύνολο εγκλωβισμένοι σε πολλές και θλιβερές αλληλοτροφοδοτούμενες αυταπάτες και μύθους με συγκεκριμένα στρεβλά πολιτικά και θεσμικά αποκυήματα.
Μεταξύ αυτών ο πιο οδυνηρός και επιβλαβής αποπροσανατολισμός εκτιμώ πως είναι αυτός που εκκινεί από την ψευδαίσθηση πως μπορεί, δήθεν, μια κοινωνία σαν την δικιά μας να προοδεύσει εν τη απουσία ενός αποτελεσματικού και διεθνώς ανταγωνιστικού εγχώριου παραγωγικού συστήματος. Βαθύτερα από αυτό, η αυταπάτη πως η ανταγωνιστικότητα του οικονομικού μας συστήματος μπορεί να ενισχυθεί έμπρακτα επιμένοντας σε ένα οπισθοδρομικό «μοντέλο» αργοκίνητου και αναχρονιστικού κρατισμού, πολύμορφης θεσμικής ασάφειας, υστέρησης και ανεπάρκειας. Και ακόμα χειρότερα, καθώς αυτή η ανεπάρκεια δεν παύει να εμφανίζεται ενδεδυμένη με ένα μανδύα δήθεν «φιλολαϊκής» διαιώνισης παράλογων προνομίων και αδικαιολόγητων «πελατειακών» προσόδων εκ μέρους της, κατά περίσταση, κυβερνητικής εξουσίας. Αυτό το καθεστώς πραγμάτων, όμως, δεν μπορεί να μας οδηγήσει «εκτός κρίσεως», ας μην βαυκαλιζόμαστε πλέον…
Εκτιμώ, αντίθετα, πως χρειάζονται βαθιές, ριζικές δομικές αλλαγές και αναδιαρθρώσεις, σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, Συγχρόνως σε οικονομικό, σε πολιτικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Αλλαγές, όμως, υλοποιημένες με συνδυασμένο, συντεταγμένο, θεσμικό τρόπο. Όχι αποσπασματικά και ευκαιριακά -και εν τέλει άκαρπα, ως συνήθως…
…Εδώ λοιπόν βρίσκεται η ουσία, και στην οπτική μου: Ανάγκη δραστικών μεταρρυθμίσεων, βαθιά ανανέωση του πολιτικού μας συστήματος και του ενεργού προσωπικού του, διαρκής ρεαλισμός σε ιδεολογικούς όρους, νέες παραγωγικές επενδύσεις, εστίαση στην καινοτομία και στην εξωστρέφεια των επιχειρήσεων μας και ασίγαστη επιμονή στον συνεχή θεσμικό εκσυγχρονισμό της χώρας μας, σε όλα τα επίπεδα και τις λειτουργίες της.»
Αυτά, εν συντομία και για αρχή…
[1] Douglas C. North (1981)
Structure and Change in Economic History, NORTON & COMPANY, INC, και μετάφραση από ΚΡΙΤΙΚΗ.
Από το "Παγιδευμένοι στην Κρίση: Παθογένειες , Ανασχέσεις και Διέξοδοι" , 2018, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ…
