Αύριο τελειώνω το συναρπαστικότερο μυθιστόρημα του Balzac, απ’ όσα τουλάχιστον έχω διαβάσει μέχρι τώρα. Είναι το «Μεγαλεία και δυστυχίες των κουρτιζάνων» (όπως μετέφρασε το “Splendeurs et misères des courtisanes” ο Ξενοφών Κομνηνός).
Μέχρι τώρα ήξερα ότι είναι απλώς η συνέχεια των διάσημων και πολυσυζητημένων «Χαμένων Προσδοκιών» (“Illusions perdues”), δηλαδή της ζωής του Lucien (Chardon) de Rubempré. Δεν περίμενα κάτι τόσο διαφορετικό από τόσες πολλές απόψεις και με τόσους πολλούς τρόπους – και κυρίως δεν περίμενα κάτι τόσο συγκλονιστικό όσο το τρίτο μέρος (Où mènent les mauvais chemins).
Δεν έχουμε στη διάθεσή μας (ή τουλάχιστον εγώ δεν βρήκα) τόσες λεπτομέρειες για την υποδοχή των βιβλίων του Balzac στη Γαλλία της ορλεανικής μοναρχίας, όσες έχουμε για εκείνη των έργων του Charles Dickens στην βικτωριανή Αγγλία. Υποθέτω όμως ότι όσες/οι διάβασαν το τρίτο μέρος του βιβλίου το 1846 θα περίμεναν με κομμένη την ανάσα το τέταρτο και τελευταίο μέρος που κυκλοφόρησε αρκετούς μήνες αργότερα. Δεν θα πω περισσότερα αλλά θα σημειώσω ότι για να απολαύσει κανείς αυτό το βιβλίο καλό θα είναι (αν και όχι απαραίτητο) να έχει διαβάσει πριν άλλα 2+1: Το «Μπαρμπα-Γκοριό» (“Le Père Goriot”), φυσικά τις «Χαμένες Προσδοκίες» κι αν μπορεί το «Μια Σκοτεινή Υπόθεση» (“Une ténébreuse affaire”).
Και τώρα; Θα μεσολαβήσει βέβαια ο Dickens (το “Hard Times”) αλλά μου απομένουν μόνο δύο από τα σημαντικότερα έργα της «Ανθρώπινης Κωμωδίας»: Καταρχήν το “La Rabouilleuse” που στα ελληνικά έχει μεταφραστεί ως «Η Ραμπουιγέζα» από τον Αντώνη Μοσχοβάκη (Ηριδανός 1977) και το “César Birotteau” («Καίσαρας Μπιροτό», μτφ. Ευγενία Τσελέντη, εκδ. Παπαδόπουλος, 1999). Δυστυχώς και τα δύο είναι εξαντλημένα αλλά ελπίζω να τα βρω.
Από εκεί και πέρα ακολουθούν πάρα πολλά. Όχι τόσο γνωστά αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι και καλά. Για παράδειγμα ένα εξαιρετικό έργο του Balzac είναι η μάλλον άγνωστη «Γεροντοκόρη» (“La Vieille Fille”) που μου άρεσε πολύ περισσότερο από το πολυσυζητημένο «Μαγικό Δέρμα» (“La Peau de chagrin”).
Υ.Γ. Στα τέλη του προηγούμενου χρόνου το Musée d’Orsay οργάνωσε μια μεγάλη έκθεση εμπνευσμένη από το «Μεγαλεία και δυστυχίες των κουρτιζάνων». Ένα από τα έργα που επελέγησαν ήταν και η τολμηρή “Rolla” (1878) του Henri Gervex που βλέπετε. Ο Gervex εμπνεύστηκε βέβαια το έργο από το ομώνυμο ποίημα του Alfred de Musset, αλλά ποιος βλέπει στο κρεβάτι την Marie χωρίς να σκεφτεί την Esther;
Αριστείδης Χατζής
