Έχουμε πλέον πραγματικό Υπουργείο Ανάπτυξης, πολιτική για τις επενδύσεις, φορολογικά κίνητρα και αρκετά ευρωπαϊκά απορροφήσιμα προγράμματα. Θεσμικά κινούμαστε στην σωστή κατεύθυνση. Οι τράπεζες εργάζονται μεθοδικά προς την εξυγίανση των οικονομικών τους ώστε να επιστρέψουν στην χρηματοδοτική κανονικότητα. Και δίχως αμφιβολία διαθέτουμε ανθρώπινο δυναμικό με ιδέες, διάθεση για επιχειρηματικότητα ενώ κρατάμε στο μανίκι και δισεκατομμύρια άσους από τους εφοπλιστές και άλλα επενδυτικά «τζάκια» από το εξωτερικό.
Των Επαμεινώνδα Κορώνη* και Χάρη Βλάδου**
Υπάρχει όμως κάτι που δεν έχουμε συζητήσει. Τις επιχειρήσεις. Η ανάπτυξη θα υλοποιηθεί μέσα στις επιχειρήσεις και γι’ αυτές είναι που δεν μιλάμε και πολύ. Μας λείπει η διάθεση να συζητήσουμε για εσωτερικά οργανωτικά ταμπού των ελληνικών εταιρειών και κλάδων, τα οποία κατά καιρούς εμποδίζουν ή δυσχεραίνουν το έργο τους, ακόμα και όταν το εξωτερικό περιβάλλον είναι ευνοϊκό και οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις ευοίωνες.
Αναλύουμε σήμερα μερικά
Πρώτον, λίγοι θα διαφωνήσουν στο ότι σε πολλές κλάδους εξακολουθεί να υπάρχει και ενίοτε να κυριαρχεί η «γκρίζα» επιχειρηματικότητα. Επιχειρηματίες χωρίς τα απαραίτητα κεφάλαια και εχέγγυα που προσπαθούν να επιβιώσουν εις βάρος των υπολοίπων φοροδιαφεύγοντας, αψηφώντας την εργατική νομοθεσία και υποβαθμίζοντας το προϊόν ή την υπηρεσία τους. Απλήρωτο ΦΠΑ, κακή ποιότητα, μαύρο ημερομίσθιο «και άμα θέλεις» και μαγκιά με τις αρχές. Αρκετές τουριστικές υπηρεσίες παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο, μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες συχνά πέφτουν θύματα κακής ποιότητας των εξαγομένων προϊόντων μας. Το 40% των μικρών εταιρειών «αστοχεί» στις πληρωμές του συστηματικά. Αλλά υπάρχει και ένα γκρουπ μικρών και μεγάλων εταιρειών που ακολουθούν έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο. Ο αυτοκαθαρισμός των κλάδων είναι απαραίτητος αν θέλουμε να προχωρήσουμε με τις σωστές και εξελίξιμες επιχειρήσεις.
Δεύτερον, σε μια οικονομία όπου το 90% των επιχειρήσεων είναι οικογενειακές, δηλαδή ελέγχονται πλειοψηφικά από μια ή περισσότερες οικογένειες ελλοχεύει ο κίνδυνος του κακού management και των προβληματικών συνεταιρισμών. Οι περιπτώσεις της FollieFollie, της Creta Farm, αλλά και τα στρατηγικά προβλήματα του κλάδου της ιχθυοκαλλιέργειας απέδειξαν ότι αυτές οι παθογένειες πλήττουν ακόμα και τις ευμεγέθεις επιχειρήσεις. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπου υπάρχει παρόμοια δομή στις επιχειρήσεις (ειδικά στην Ιταλία) συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες μια εκ θεμελίων μεταβολή στις μορφές εταιρικής διακυβέρνησης και συνεννόησης με το εξωτερικό περιβάλλον. Στο φαρμακευτικό χώρο μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Πολωνία, την Ισπανία και την Πορτογαλία ξέφυγαν από τον συγκεντρωτισμό και την μιζέρια του «αφεντικού» και μετεξελίχθηκαν σε ισχυρούς παίχτες στην παγκόσμια αγορά μέσα από την αναδιοργάνωση. Με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις δεν έχουμε δει πολλές τέτοιες «μεταμορφώσεις» στην χώρα μας.
Τρίτον, οι επιχειρήσεις χρειάζονται μεσομακροπρόθεσμες στρατηγικές. Σύμφωνοι, η μυωπική κρατική μηχανή και οι συνεχείς αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο έχουν αναγκάσει τις ελληνικές επιχειρήσεις να σκέφτονται με βάση την βραχυπρόθεσμη διαχειριστική λογική και στο «να βγει η χρονιά». Είναι διαρκώς έτοιμες να στρίψουν το τιμόνι, να επενδύσουν σε άλλα έργα, να μεταβάλουν ακόμα και τι βασικές τους τακτικές για να επιβιώσουν. Όμως οι εξαγωγές και οι πετυχημένες στρατηγικές απαιτούν μια σχετική σταθερότητα, το χτίσιμο της εταιρικής φήμης και στην συστηματική επένδυση σε νέες τεχνολογίες. Σε πρόσφατη έρευνά μας αναδείξαμε ότι το 82% των επιχειρήσεων θεωρεί τα πενταετή σχέδια «ασκήσεις επί χάρτου».
Και τέλος, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό μείνει έξω από τις τρέχουσες τάσεις τόσο στην διοίκηση των ανθρώπων όσο και στην ενσωμάτωση κοινωνικά υπεύθυνων στρατηγικών, στην απομείωση των φαινομένων διακρίσεων και σεξουαλικών παρενοχλήσεων, στην διαχείριση γνώσης και πληροφορίας. Παρότι δεν θέλουμε να ισχυριστούμε ότι οι ελληνικές εταιρείες δεν έχουν διάθεση για αλλαγή, τα συστήματα εξυπηρέτησης πελατών είναι απαρχαιωμένα. Μιλάμε ακόμα σε όρους ERP και CRM αλλά και με κλασσικές τεχνικές διαχείρισης έργων και διαγράμματα ροής όταν πλέον τα συστήματα είναι πιο ανθρωποκεντρικά, αποκεντρωμένα και δυναμικά. Και ποιο είναι το μέλλον μια μεταποιητικής επιχείρησης στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο σύστημα αν δεν βεβαιώσει ότι λειτουργεί σεβόμενη το φυσικό περιβάλλον και αν δεν σκεφτεί τις αρχές της κυκλικής οικονομίας; Έχουμε δει το μέλλον που μας επιφυλάσσει το Industry 4.0;
Να προσθέσουμε και το ότι σε πολλούς κλάδους εξακολουθεί να κυριαρχεί μια μάζα διεφθαρμένων «τζακιών» τα οποία χειραγωγούν βασικούς κλάδους όπως τα ΜΜΕ, την Ενέργεια και τις Κατασκευές όταν παρουσιάζονται ευκαιρίες.
Οι αλλαγές εντός των εταιρειών πρέπει να εξελιχθούν παράλληλα με την βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος. Διαφορετικά η βελτίωση στην χρηματοδότηση και στο θεσμικό πλαίσιο θα δημιουργήσει πρόσκαιρη ή αναιμική ή «φουσκωμένη» ανάπτυξη. Αν δεν φροντίσουμε αυτή να προέρθει από αναβαθμισμένες και σύγχρονες επιχειρήσεις θα καταλήξουμε σε άλλο ένα οδυνηρό κραχ. Πρέπει να μεριμνήσουμε να προκόψουν οι άξιοι και οραματιστές επιχειρηματίες, οι εξαγωγικές και καινοτόμες προσπάθειες και όχι όσοι ευελπιστούν σε άλλο έναν θνησιγενή κύκλο εσωτερικής ανάπτυξης.
Η κυβέρνηση οφείλει λοιπόν να προχωρήσει σε μια βαθιά μεταρρύθμιση της φορολογίας, να εξαλείψει άδικους φόρους και κρατήσεις, να ενισχύσει τις επενδύσεις, να ρίξει καύσιμα στην μηχανή των επιχειρήσεων. Αλλά πρέπει και να δώσει προτεραιότητα στις υγιώς σκεπτόμενες επιχειρήσεις. Αυτό πρέπει να έχει στο μυαλό της και η κυβέρνηση κάθε φορά που ψηφίζει ένα νόμο, εκδίδει μια υπουργική απόφαση ή κοινοποιεί μια εγκύκλιο. Την πρόοδο και ανταμοιβή των σύγχρονων και οργανωτικά αναβαθμισμένων επιχειρήσεων και το οριστικό κλείσιμο της ανοργάνωτης, πρόχειρης και παρασιτικής επιχειρηματικότητας. Διαφορετικά μια από τα ίδια.
* Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής στο Hult International Business School και διδάσκει θεωρία Ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου
** Ο Χάρης Βλάδος είναι Δρ. Οικονομολόγος